Το ‘σαν’ και το ‘όπως’ στη Νεοελληνική. Επικαλύψεις και παράλληλες σημασίες.

‘San’ and ‘opos’ in modern Greek. Overlapping and parallel meanings.

Resumen

Τα νεοελληνικά ‘σαν’ και ‘όπως’ λειτουργούν ως απλά επιρρήματα, συνδετικά επιρρήματα, μόρια, σύνδεσμοι και προθέσεις. Η δομική αυτή ποικιλότητα οφείλεται στη διαχρονικότητά τους και στη σημασιολογική εξέλιξή τους από την αρχαία ελληνική ως τη νεοελληνική δημοτική. Ως πραγματικό επίρρημα λειτουργεί μόνο το ‘όπως’ σε μία επιρρηματική έκφραση. Συνήθως οι δύο λέξεις είναι συνδετικά επιρρήματα που εισάγουν δευτερεύουσες προτάσεις αναφοράς ή εξομοίωσης, σπανιότερα χρόνου ή αιτίας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η σημασία τους είναι αμφίβολη ή αμφίσημη, με σημασιολογικές επικαλύψεις ή ταυτοσημίες που αντιβαίνουν στον κανόνα της γλωσσικής οικονομίας. Η βαθιά δομή των παραδειγματικών φράσεων δείχνει πως το ‘όπως’ εκφράζει την αναφορικότητα, ενώ το ‘σαν’ την υποθετικότητα. Το ‘σαν’ χρησιμοποιείται εξάλλου ως ρωτηματικό μόριο πλήρους άγνοιας (με τη βαθιά δομή να υποκρύπτει υποθετική ομοιότητα), ενώ ως πρόθεση με αιτιατική δείχνει ομοιότητα του υποκειμένου ή του κατηγορουμένου της κύριας πρότασης. Ως συνδεσμικά, οι δύο λέξεις εισάγουν υποταγμένες ειδικές, τελικές, υποθετικές, χρονικές, αιτιολογικές και αναφορικές προτάσεις. Γενικά το ‘όπως’ έμεινε εγγύτερα στην αρχαία αναφορική του σημασία, ενώ το ‘σαν’ ακολούθησε  ον υποθετικό προσανατολισμό του ‘αν’.

-----------------------------------------------------------------------

Modem Greek σαν and όπως are used as simple or connecting adverbs, particles, conjunctions or prepositions. This structural multiplicity comes from their diachronic and semantic evolution from ancient up to demotic Modem Greek. Only όπως can be employed as a true adverb and even there only in one adverbial expression. Usually, the two words are used as connecting adverbs, which introduce subordinate relative or similar statements, less often temporal or causal; but in many cases their signifiation is doubtful and ambivalent, characterized by semantic overlapping or homonyms, which oppose themselves to the rule of linguistic economy. The profound structure of paradigmatic sentences shows that όπως expresses relativity and σαν conditionality. Furthermore, σαν is used as interrogative particle expressing total ignorance (whose profound structure reveals hypothetical similitude), while as proposition followed by an accusative, the particle expresses similarity of the subject or complement with the main clause. As conjunction, the two words introduce specifi, fial, conditional, temporal, causal and relative subordinates. In general, όπως remained closer to its ancient significance of relativity, while σαν evolved towards a signifiation of conditionality.